KOGNITIV KOMPETENSIYALARNI RIVOJLANTIRISHDA INTERFAOL METODLAR VA TRIZ TEXNOLOGIYALARINING INTEGRATSIYASI
Keywords:
Kalit so‘zlar: Kognitiv kompetensiyalar, interfaol metodlar, TRIZ texnologiyalari, ta’lim integratsiyasi, ijodiy muammo hal etish, pedagogik texnologiyalar, O‘zbekiston ta’limi, innovatsion yondashuvlar, empirik tadqiqotlar, konstruktivizm nazariyasi, STEM ta’limi, professional rivojlanish, raqamli integratsiya, motivatsion strategiyalar, qarama-qarshiliklarni hal qilish, ko‘p tarmoqli intellektlar, ixtirochi fikrlash, aralash ta’lim, sun’iy intellekt yordamida ta’lim, kasbiy tayyorgarlik., Ключевые слова: Когнитивные компетенции, интерактивные методы, технологии ТРИЗ, образовательная интеграция, творческое решение проблем, педагогические технологии, образование в Узбекистане, инновационные подходы, эмпирические исследования, теория конструктивизма, STEM-образование, профессиональное развитие, цифровая интеграция, мотивационные стратегии, разрешение противоречий, множественные интеллекты, изобретательское мышление, смешанное обучение, образование с использованием ИИ, профессиональная подготовка., Keywords: Cognitive competencies, interactive methods, TRIZ technologies, educational integration, creative problem solving, pedagogical technologies, Uzbekistan education, innovative approaches, empirical research, constructivism theory, STEM education, professional development, digital integration, motivational strategies, contradiction resolution, multiple intelligences, inventive thinking, blended learning, AI-assisted education, vocational training.Abstract
Anotatsiya: Ushbu ilmiy maqola kognitiv kompetensiyalarni rivojlantirishda interfaol metodlar va TRIZ (Ixtirochi Muammolarni Hal Etish Nazariyasi) texnologiyalarining integratsiyasiga keng qamrovli ilmiy tahlilni taqdim etadi. Kirish qismida mavzuning dolzarbligi va uning nazariy asoslari ta’kidlanadi, Piagetning kognitiv rivojlanish bosqichlari va Vygotskiyning ijtimoiy konstruktivizm nazariyalari kabi fundamental asoslarga tayangan holda, shuningdek, raqamli o‘zgarishlarga moslashish va umrbod ta’lim ko‘nikmalarini rivojlantirish kabi zamonaviy ta’lim muammolari ko‘rib chiqiladi. Maqolaning asosiy qismi integratsiya mexanizmlarini keng yoritadi, xususan, TRIZning qarama-qarshiliklarni hal qilish va ideal yakuniy natija kabi printsiplarini hamkorlikdagi muammoga yo‘naltirilgan ta’lim va raqamli simulyatsiyalar kabi interfaol formatlarga joriy etishning batafsil misollari keltiriladi. Maqolada global tadqiqotlardan olingan empirik natijalar, ijodkorlik va moslashuvchanlikni oshirish kabi afzalliklar, resurslari cheklangan muhitlarda joriy etishdagi to‘siqlar kabi cheklovlar va maktabgacha ta’limdan oliy ta’limgacha bo‘lgan turli ta’lim bosqichlaridagi amaliy misollar keltiriladi. Xulosa qismida ushbu yondashuvning kelajakdagi istiqbollari, jumladan, sun’iy intellekt va virtual reallik kabi yangi texnologiyalar bilan sinergetik imkoniyatlari va milliy o‘quv dasturlari uchun kengaytiriladigan modellar ta’kidlangan holda, ta’lim siyosatidagi o‘rni muhokama qilinadi. Maqola, shuningdek, ushbu integratsiyani O‘zbekiston ta’lim tizimida qo‘llash imkoniyatlarini o‘rganadi, innovatsion pedagogika bo‘yicha milliy standartlarga moslashtirilgan, ilmiy asoslangan tavsiyalar beradi. Tadqiqot natijalari ta’limning samaradorligini oshirish, o‘quvchilarning ijodiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish va yuqori sifatli ta’lim imkoniyatlariga teng huquqli kirishni ta’minlashga qaratilgan. Bundan tashqari, ushbu sinergetik yondashuv global ta’lim tendentsiyalariga qanday mos kelishi, tez sur’atlarda rivojlanayotgan texnologik o‘zgarishlar, ijtimoiy transformatsiyalar va innovatsiya va barqarorlik kabi XXI asr ko‘nikmalariga bo‘lgan ortib borayotgan talab sharoitida moslashuvchan ta’lim muhitlariga ehtiyojni ta’kidlash orqali chuqur tahlil qilinadi.
Аннотация: Данная статья представляет всесторонний научный анализ интеграции интерактивных методов и технологий ТРИЗ (Теория решения изобретательских задач) в развитии когнитивных компетенций. В разделе введения подчеркивается актуальность темы и ее теоретические основы, опирающиеся на фундаментальные теории, такие как стадии когнитивного развития Пиаже и социальный конструктивизм Выготского, а также рассматриваются современные образовательные вызовы, такие как адаптация к цифровым изменениям и развитие навыков обучения на протяжении всей жизни. Основная часть статьи подробно исследует механизмы интеграции, включая детальные примеры внедрения принципов ТРИЗ, таких как разрешение противоречий и концепция идеального конечного результата, в интерактивные форматы, такие как совместное проблемно-ориентированное обучение и цифровые симуляции. В статье представлены результаты эмпирических исследований из мировых источников, преимущества, такие как повышение креативности и адаптивности, ограничения, включая барьеры внедрения в условиях ограниченных ресурсов, а также практические примеры на различных уровнях образования, от дошкольного до высшего. В заключении обсуждаются перспективы данного подхода, включая его потенциальную синергию с новыми технологиями, такими как искусственный интеллект и виртуальная реальность, а также его роль в образовательной политике с акцентом на масштабируемые модели для национальных учебных программ. Статья также рассматривает возможности применения данной интеграции в образовательной системе Узбекистана, предлагая научно обоснованные рекомендации, адаптированные к местным условиям, такие как соответствие национальным стандартам инновационной педагогики. Результаты исследования направлены на повышение эффективности образования, развитие творческих способностей учащихся и обеспечение равного доступа к высококачественным образовательным возможностям. Кроме того, статья углубляется в то, как эта синергия соответствует глобальным образовательным тенденциям, подчеркивая необходимость адаптивных образовательных сред в условиях быстрых технологических изменений, социальных преобразований и растущего спроса на навыки XXI века, такие как инновации и устойчивость.
Abstract: This article provides a comprehensive scientific analysis of the integration of interactive methods and TRIZ (Theory of Inventive Problem Solving) technologies in the development of cognitive competencies. The introduction section highlights the relevance of the topic and its theoretical foundations, drawing on foundational theories like Piaget's cognitive stages and Vygotsky's social constructivism, while also addressing modern educational challenges such as adapting to digital disruptions and fostering lifelong learning skills. The main body extensively explores the mechanisms of integration, including detailed examples of how TRIZ principles like contradiction resolution and ideal final result can be embedded within interactive formats such as collaborative problem-based learning and digital simulations. It incorporates empirical research findings from global studies, advantages like enhanced creativity and adaptability, limitations such as implementation barriers in resource-limited settings, and practical examples across various educational levels, from preschool to higher education. The conclusion discusses the future prospects of this approach, including its potential synergy with emerging technologies like AI and VR, and its role in educational policy, emphasizing scalable models for national curricula. The article also examines opportunities for applying this integration within the Uzbekistan education system, offering evidence-based recommendations tailored to local contexts, such as aligning with national standards for innovative pedagogy. The research outcomes are aimed at enhancing educational effectiveness, fostering students' creative thinking abilities, and promoting equitable access to high-quality learning experiences. Furthermore, it delves into how this synergy aligns with global educational trends, emphasizing the need for adaptive learning environments in the face of rapid technological advancements, societal changes, and the growing demand for 21st-century skills like innovation and resilience.