COGNITIVE AND EFFECTIVE FACTORS IN LEARNING A FOREIGN LANGUAGE

Abstract

Ushbu ilmiy maqolada chet tilini o‘rganish jarayoniga ta’sir ko‘rsatuvchi kognitiv va affektiv omillar chuqur tahlil etiladi. Kognitiv omillar — insonning idrok etish, eslab qolish, tahlil qilish, mantiqiy fikrlash va til qobiliyatiga doir jarayonlarini o‘z ichiga oladi. Bular orasida ayniqsa e’tibor (attention), ishchi xotira (working memory), uzun muddatli xotira (long-term memory), bilimni qayta ishlash tezligi va metakognitiv strategiyalar muhim ahamiyat kasb etadi. Til o‘rganishda bu omillar o‘rganuvchining til materialini qanday darajada tushunib, uni eslab qolish va qo‘llashiga bevosita ta’sir qiladi.Affektiv omillar esa insonning hissiyotlari, ruhiy holati va ichki motivatsiyasi bilan bog‘liq bo‘lib, ularga o‘ziga ishonch, tilga bo‘lgan munosabat, tashqi va ichki motivatsiya, xavotir (anxiety) va ijtimoiy muhitda o‘zini tutish darajalari kiradi. Ushbu omillar o‘rganish jarayonini rag‘batlantiruvchi yoki to‘sqinlik qiluvchi vosita sifatida namoyon bo‘lishi mumkin. Masalan, yuqori darajadagi motivatsiya va ijobiy ruhiy holat tilni tez va samarali o‘zlashtirishga yordam beradi, aksincha, yuqori darajadagi xavotir yoki o‘ziga ishonchsizlik esa o‘rganish jarayonini sekinlashtirishi yoki to‘xtatishi mumkin.Maqolada ushbu omillarning til o‘rganishga ta’siri nafaqat nazariy jihatdan, balki amaliy misollar va tadqiqotlar asosida ham yoritiladi. Shuningdek, muallif kognitiv va affektiv omillarni inobatga olgan holda samarali til o‘qitish metodlarini ishlab chiqish zarurligini asoslaydi. Tadqiqot natijalari o‘qituvchilarga o‘quvchilarning individual xususiyatlarini inobatga olgan holda, ta’lim jarayonini moslashtirish va til o‘rganishga bo‘lgan qiziqishni oshirish yo‘llarini taklif qiladi.