ATROF MUHIT MONITORINGI TIZIMINI YARATISH
Keywords:
Kalit so‘zlar. Atrof-muhit monitoringi, ekologik xavfsizlik, raqamli monitoring tizimi, atmosfera nazorati, suv resurslari monitoring, tuproq sifati, IoT texnologiyalari, sun’iy yo‘ldosh kuzatuvi, GIS tizimi, ekologik nazorat, O‘zbekiston ekologiyasi, ekotexnologiyalar, ma’lumotlar tahlili, sun’iy intellekt, barqaror rivojlanishAbstract
Annotatsiya. Ushbu maqolada atrof-muhit monitoringi tizimini yaratishning ilmiy-uslubiy asoslari, zamonaviy texnologiyalari va amaliy yo‘nalishlari yoritilgan. Monitoring tizimining asosiy maqsadi — ekologik holatni uzluksiz kuzatish, aniqlangan muammolar asosida tezkor va samarali chora-tadbirlar ishlab chiqishdan iborat. Maqolada monitoring turlari (havo, suv, tuproq, biologik, radiatsion), ularni tashkil etish bosqichlari va ularda qo‘llaniladigan innovatsion texnologiyalar (IoT, GIS, AI, sun’iy yo‘ldosh kuzatuvlari) haqida batafsil ma’lumot berilgan. Shuningdek, O‘zbekiston tajribasi va monitoring tizimlarini rivojlantirish yo‘nalishidagi istiqbollar tahlil qilingan. Yakunda ekologik barqarorlikni ta’minlash uchun monitoring tizimlarini raqamlashtirish, ochiq ma’lumotlardan foydalanish va xalqaro standartlarga moslashtirish zarurligi asoslab berilgan.
References
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 30-oktabrdagi PF–5863-sonli Farmoni. “Atrof-muhitni muhofaza qilish sohasida davlat boshqaruvini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”.
2. Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi rasmiy ma’lumotlari: www.eco.gov.uz
3. Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Sixth Assessment Report. — Geneva: IPCC, 2023.
4. United Nations Environment Programme (UNEP). “Global Environmental Outlook – GEO-6: Healthy Planet, Healthy People”. — Nairobi: UNEP, 2019.
5. “Environmental Monitoring and Assessment” Journal. Springer. So‘nggi sonlar, 2020–2024 yillar.
6. Food and Agriculture Organization (FAO). “Guidelines for Environmental Monitoring in Agriculture and Forestry”, Rome, 2020.
7. Novikov, V.A., & Sidorova, M.V. (2022). Monitoring okruzhayushchey sredy: Teoriya i praktika. — Moskva: Nauka.
8. Karimov, Sh. (2021). “O‘zbekistonda ekologik monitoring tizimining hozirgi holati va istiqbollari”. // Ekologiya va tabiatni muhofaza qilish ilmiy jurnali, №3.
9. Azimov, B. (2020). “Atrof-muhit monitoringida GIS texnologiyalarining qo‘llanilishi”. // Axborot texnologiyalari va ilovalar jurnali, №2.
10. World Health Organization (WHO). “Air Quality Guidelines: Global Update 2021”. — Geneva: WHO, 2021.
