XIVA, QO`QON VA BUXORO XONLIGI PUL MUOMALASI

Abstract

Xiva, Qo`qon  va  Buxoro amirligidan kelgan oltin, kumush, mis, atlas va boshqa pullar xisobiga boyili. 1883 yili ermitajga junatilgan buyumlar ichida  1168 ta qadimiy  oltin-kumush  tangalar  edi. Bundan  tashqari o`ljalar ichida tanga zarb qiladigan qoliplar, oltin va  kumushdan  ishlangan. 25 ta xon  muxri, 200  dan  ortiq  qadimiy  tangalar mavjud edi. Bularning xammasi Xiva xonligi davrida zarb qilingan  pullarning namunalaridir. Rossiya  Xivani  bosib  olishi bilanoq pul sistemasini Rossiya pul sistemasiga o`tkazishni taklif  etgan. lekin amalga oshmagan.

Xonlikda ko`pincha kumushdan bo`lgan tanga  pullar  qulayligi uchun ko`p ishlatilgan. XIX asrning oxirlarigacha xar yili bir mil­lion so`mlik kumush tanga pullar xivalik maxalliy ustalar  tomo­nidan zarb qilingan.

Rossiya bosib olinganidan  keyin  Ekaterina II   podsholigi davridan buyon  pul  sifatida  muomalaga kiritilgan qog`oz, kumush pullar xonlik  xududida   qo`llanilmagan. qo`llanilganda xam  uz kursidan past narxda qo`llar edi. Pul muomalasida qiyinchilik vujudga kelishi natijasida sarroflar  faoliyati  aktivlashadi. Xatto rus savdogarlari  tangalar va tillalarni yig`ishtirib olib qog`oz pullar tarqatishni taklif qiladilar. 1893 yil Rossiya  moliya  vazirligining tashabbusi   bilan  rus  savdogarlarining  iltimosi muxokama qilindi va Xiva xoni tanga pullarini faqat  rus  podshosining ruxsati bilan zarb qilish majburiyati yuklatildi.