O`QITUVCHI FAOLIYATIDA PEDAGOGIK QOBILIYAT

Abstract

Qobiliyat – shaxsning individual-psixologik xususiyati bo‘lib, mu­ay­­yan faoliyat yuzasidan layoqati va ishni muvaffaqiyatli amalga oshi­rish subyektiv shart–sharoitini ifodalovchi individual psixik sifatlar yig‘indisidir. Zarur bo‘lgan bilim, malaka va ko‘nikmalarni egallash dina­mi­kasidagi farqlarni aniqlaydi. Qobiliyatlar individual-psixologik xususiyat bo‘lgani sababli, shaxsning boshqa sifatlari va xususiyatlariga, ya’ni aql sifatlariga, xotira va xarakter xususiyatlariga, his-tuyg‘ulariga qara­ma-qarshi qo‘yilmaydi, balki ular bilan bir qatorga qo‘yilishi kerak. Qobiliyatni inson tug‘ma, tabiat in’omi sifatida tayyor holida olmaydi, balki hayotiy faoliyati davomida shakllantiradi.Govard Gardner qobiliyatlarni intellektlar to‘plami deb atadi va uning ettita jihatini ajratib ko‘rsatdi. Biz intellektning ushbu jihatlaridan oltitasini o‘qituvchi pedagogik mahoratini takomillashtirish nuqtai nazaridan tahlil qilishimiz mumkin. Qobiliyat shaxsning ham umumiy, ham maxsus rivojlanishida tez­roq oldinga siljib borishini, uning ijrochilik va ijodkorlik faoliyat­larida eng yuqori natijalarga erishishini ta’minlaydi. Qobiliyatli kishi muta­xassislikni tez egallay oladi va yuqori mahoratga erishadi hamda ishlab chiqarish, fan yoki madaniyatga yangilik kirita oladi.Qobiliyat bilimdan farq qiladi. Bilim – bu ilmiy mutolaalar nati­jasidir, qobiliyat esa insonning psixologik va fiziologik tuzilishiga xos bo‘lgan xususiyatdir. Qobiliyat bilim olish uchun zaruriy shart-sharoit yaratadi, shu bilan birga, u ma’lum darajada bilim olish mahsulidir. Umu­miy va maxsus bilimlarni o‘zlashtirish, shuningdek, kasbiy maho­rat­ni egallash jarayonida qobiliyat mukammallashib va rivojlanib boradi.Qobiliyatga yaqinroq turadigan tushunchalar ko‘nikma va malaka­lardir.