ADABIY MUHIT TARIXINI O‘RGANISHDA ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALARNING ROLI

Authors

  • Amonkeldi Axmadov Author

Keywords:

Kalit so‘zlar: adabiy muhit, sun’iy intellekt, raqamli gumanitar fanlar, o‘zbek adabiyoti, semantik tahlil, AI-Poetics, stilometriya, intertekstual bog‘lanishlar, tarixiy modellashtirish., Ключевые слова: литературная среда, искусственный интеллект, цифровые гуманитарные науки, узбекская литература, семантический анализ, стилометрия, интертекстуальные связи, цифровизация., Keywords: literary environment, artificial intelligence, digital humanities, Uzbek literature, semantic analysis, AI-Poetics, stylometry, intertextuality, historical modeling.

Abstract

Annotatsiya. Ushbu maqolada adabiy muhit tarixini o‘rganishda sun’iy intellekt texnologiyalarining ilmiy va metodologik ahamiyati tahlil qilinadi. Muallif sun’iy intellektning matn tahlili, semantik xaritalash, intertekstual bog‘lanishlarni aniqlash, stilometrik va xronologik modellashtirishdagi imkoniyatlarini ko‘rsatadi. Shuningdek, O‘zbekiston adabiyotshunosligida yaratilgan “AI-Poetics”, “PoetAI Analyzer”, “UzLit Graph”, “Digital Davronlar” kabi platformalarning o‘rni, ular orqali adabiy merosni raqamlashtirish va ilmiy tahlilga jalb etish masalalari yoritilgan. Maqolada sun’iy intellekt yordamida o‘zbek adabiy muhitining davrlar bo‘yicha evolyutsiyasi — Sovet, Mustaqillik va Globallashuv bosqichlari — statistik va semantik asosda o‘rganilgan. Tadqiqot natijasida sun’iy intellekt o‘zbek adabiyotini tahlil qilishda nafaqat ilmiy vosita, balki madaniy o‘zlikni raqamli shaklda saqlash mexanizmi ekanligi isbotlangan.

Аннотация. В статье рассматривается научная и методологическая роль технологий искусственного интеллекта в изучении истории литературной среды. Автор анализирует возможности искусственного интеллекта в обработке текстов, семантическом картировании, выявлении интертекстуальных связей, стилометрическом и хронологическом моделировании. Особое внимание уделяется созданным в Узбекистане цифровым платформам — «AI-Poetics», «PoetAI Analyzer», «UzLit Graph», «Digital Davronlar», которые способствуют цифровизации литературного наследия и его глубокому анализу. В исследовании показано, что эволюция узбекской литературной среды — советский, независимый и глобализационный периоды — может быть изучена с помощью искусственного интеллекта на основе статистического и семантического анализа. Автор приходит к выводу, что искусственный интеллект становится не только аналитическим инструментом, но и механизмом сохранения культурной идентичности в цифровой форме.

Abstract. This article analyzes the scientific and methodological significance of artificial intelligence (AI) technologies in studying the history of the literary environment. The author explores AI’s potential in text analysis, semantic mapping, intertextual connection detection, stylometric research, and chronological modeling. The study highlights Uzbekistan’s emerging digital literary platforms such as “AI-Poetics,” “PoetAI Analyzer,” “UzLit Graph,” and “Digital Davronlar,” which facilitate the digitization and computational analysis of literary heritage. Using AI-based semantic and statistical methods, the paper identifies three main evolutionary stages in Uzbek literature — the Soviet period, the Independence period, and the Globalization era. The research concludes that AI serves not only as a scientific tool for literary analysis but also as a cultural mechanism for preserving national identity in digital form.

Published

2025-10-19