INFLYATSIYA DARAJASINING STATISTIK BAHOLANISHI

Authors

  • To’rayeva Zilola Author
  • Xayitova Fotima Author

Keywords:

Kalit so‘zlar: CPI, PPI, YaIM deflyatori, Laspeyres, Fisher, Törnqvist, zanjirli indeks, mavsumiy tuzatish, hedonic, core inflyatsiya, trimmalangan o‘rtacha, statistik monitoring., Ключевые слова: CPI, PPI, дефлятор ВВП, Ласпейрес, Фишер, Тёрнквист, цепной индекс, сезонная корректировка, гедоника, базовая инфляция, trimmed mean., Keywords: CPI, PPI, GDP deflator, Laspeyres, Fisher, Törnqvist, chain-linking, seasonal adjustment, hedonic adjustments, core inflation, trimmed mean.

Abstract

Annotatsiya. Ushbu maqolada inflyatsiya darajasini statistik baholashning nazariy-asosiy tamoyillari va amaliy metodlari ko‘rib chiqilgan. Iste’mol narxlari indeksi (CPI), ishlab chiqaruvchi narxlari indeksi (PPI), YaIM deflyatori, shuningdek, Laspeyres, Paasche, Fisher va Törnqvist turidagi indeks formulalari tahlil qilinadi. Savatcha tarkibini yangilash, zanjirli bog‘lash (chain-linking), mavsumiy tuzatish, sifat bo‘yicha tuzatish (hedonik yondashuv), hududiy og‘irliklar, yadroviy (core) va trimmalangan (trimmed mean) inflyatsiya ko‘rsatkichlarini hisoblash masalalari yoritiladi. O‘zbekiston sharoitida ma’lumotlar manbalari, kuzatuv tarmog‘ini optimallashtirish va raqamli monitoring vositalarini joriy etish bo‘yicha takliflar beriladi.

Аннотация. В статье рассматриваются теоретические и прикладные подходы к статистической оценке инфляции. Анализируются индексы потребительских цен (CPI), цен производителей (PPI), дефлятор ВВП, а также формулы индексов Ласпейреса, Пааше, Фишера и Тёрнквиста. Освещены вопросы обновления потребительской корзины, цепного связывания, сезонной корректировки, качественных (гедонических) поправок, региональных весов, а также расчёт базовой и «усечённой» инфляции. Представлены предложения для условий Узбекистана по источникам данных, оптимизации выборки и внедрению цифрового мониторинга.

Abstract. This paper examines theoretical and practical approaches to the statistical assessment of inflation. We review Consumer Price Index (CPI), Producer Price Index (PPI), GDP deflator, and index-number formulae such as Laspeyres, Paasche, Fisher, and Törnqvist. Key implementation topics include basket updates, chain-linking, seasonal adjustment, quality (hedonic) corrections, regional weights, and measures of core and trimmed-mean inflation. Policy-oriented recommendations are proposed for Uzbekistan regarding data sources, sampling design, and digital price monitoring.

Published

2025-10-24