“MUHÂKEMETÜ'L-LUGATEYN” ESERİNDE YER ALAN ESKİ TÜRKÇE KELİMELERİN TÜRKÇE-ÖZBEKÇE KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ
Keywords:
Anahtar kelimeler. Türk dilleri, “Muhâkemetü'l-Lugateyn”, ağlamak, ig‘renmek, gök, sıkmak, usanmak, ağlamsınmak, dişi, tuz.Abstract
Özet. Ali Şîr Nevâî’nin “Muhâkemetü'l-Lugateyn” adlı eseri, Türkçe ve Farsça dillerinin
karşılaştırmalı analizine adanmış olup, dilbilim tarihi açısından önemli bir yer tutmaktadır. Nevâî,
dillerin karşılaştırılması sürecinde, etnik kökenlerini, halk arasında kullanılan kelimeleri şiir
formunda yazılmış beyitlerle kısa ve net bir şekilde açıklar. Bu nedenle, eser hakkında hem
ülkemizde hem de dünya çapında pek çok araştırma yapılmıştır. Bu araştırmaların çoğu, eserin
yazılış tarihini, Türkçe ve Farsça kelimelerin leksik-semantik anlamlarını açıklamaya yöneliktir. Bu
çalışmada bazı sözcüklerin başka dillerde pek karşılaşılmayan özellikler ortaya konmuştur. Ancak o
dönemin ve günümüzün bakış açısıyla her iki dilin karşılaştırmalı analizi tam olarak her yönüyle
yapılmamıştır. Bu sebeble, bu alanda da araştırmalar yapılması gerektiği vurgulanmıştır. Bu
makalede, eski Türkçe kelimeler, modern Türkçe ve Özbekçe dillerinde örneklerle karşılaştırmalı
olarak incelenmiştir. Eserdeki kelimelerin günümüzdeki telaffuzları ve anlamları arasındaki farklar
da ele alınmıştır.
References
1. Ali Şîr Nevâî Mahbubu'l-Kulup. Muhâkemetü'l-lugateyn: eser/çevirmen Bahodir Qobul. – Taşkent: G‘afur G‘ulom Yayıncılık, 2021. – 280 sayfa.
2. Türkçe-Özbekçe Sözlük. Turkcha-O‘zbekcha Lug‘at. Özbekçe-Türkçe Sözlük. O‘zbekcha-Turkcha Lug‘at. D Qosimov – Taşkent: Ilm-ziyozakovat, 2019. – 432 sayfa.
3. Özbek Dilinin Açıklamalı Sözlüğü: Cilt II, III, IV, V, VI. Komisyon – T.: G‘afur G‘ulom Yayıncılık, 2023.
4. Vohidov, R., Eshonqulov, H. Özbek Klasik Edebiyat Tarihi. – T: “Yangi asr”, 2006.
5. “Özbek Edebiyatı ve Sanatı” Gazetesinin. Komisyon, 2011 Yılı 11. Sayısı.
