“DEVONU LUGO‘TIT TURK” QO‘LYOZMASIDA BERILGAN HASHAROTLAR (INSECTORUM) KLASSIFIKATSIYASI

Authors

  • Sobitov A’zamxon Tursunpo‘lot o‘g‘li Author

Keywords:

Kalit so‘zlar. Hasharot, entomologiya, qattiq qanotli hasharotlar, arxaik, umurtqasizlar, bo‘g‘imoyoqlilar, semantika, etimologiya, semantik o‘zgarishlar, organik suyuqliklar, subtropik, instinkt, himoya qobig‘i, bargxo‘r, fonetik o‘zgarish.

Abstract

Annotatsiya.  Mazkur  maqolada  XI    asrga  tegishli  Mahmud  Qoshg‘ariyning  “Devonu 
lug‘otit turk” (Turkiy so‘zlar devoni) qo‘lyozmasi tarkibida kelgan ikki qanotlilar, parda qanotlilar, 
qo‘sh parda qanotlilar, yumshoq qanotlilar, o‘rgimchaksimonlar, xalitseralilar turkumiga kiruvchi 
hasharot  nomlarining  qiyosiy  tahlil  to‘g‘risida  so‘z  yuritiladi.  Mazkur  zoonimlarning  ayrimlari 
yakka  so‘z  holatida,  ayrimlari  esa  adabiy  janrlar  hisoblanmish  maqol  hamda  she’riy  parchalar 
tarkibida  kelgan  bo‘lib,  mazkur  zoonimlar  batafsil  izohlar  va  ta’riflar  bilan  boyitilgan. 
Qo‘lyozmada kelgan qadimgi turkiy va o‘g‘uzcha hasharotlar nomlarini bugungi kundagi  o‘zbek 
tili  nutq  jarayonlarida  ishlatib  kelinayotgan  shakli  bilan  qiyoslashda  “O‘zbek  tili  izohli  lug‘ati” 
dan keng foydalanilgan. 

References

1. Мурадов С. А, Вредне и полезно насекомне клопчатника и дубикс сельскохозяйственной

культуры Узбекистана. 1977.

2. Abdushukurov. B, “XI-XIV asrlar turkiy yozma manbalar tilidagi zoonimlar” nomli diss.

Ozbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi X.S.Sulaymonov nomidagi qo‘lyozmalar instituti.

– 1998, Toshkent. 7 - b

3. Mуталлибов. С, (таржимон ва нашрга та нашрга тайёрловчи) Маҳмуд Қошғарийнинг

“Девону луғотит турк (Туркий сўзлар девони)” қўлёзмаси, Ўзбекистон ССР Фанлар

академияси A.С. Пушкин номидаги тил ва адабиёт институти ва Абу Райҳон Беруний

номидаги Шарқшунослик институти, Ўзбекистон ССР Фанлар академияси нашриёти, I

том, №: 81. Тошкент. 1963. 112, 114 - бб.

2. Мадвалиев. A ва бошқалар, “Ўзбек тилининг изоҳли луғати”, Ўзбекистон Республикаси

Фанлар академияси, Алишер Навоий номидаги тил ва адабиёт институти, “Ўзбекистон

миллий энсиклопедияси” давлат илмий нашриёти, Тошкент. 2021. 478, 97, 243, 615, 410,

444 - бб.

3. Виноградова Е. Б., Карпова С. Г.. Сезонные и суточные ритмы кровососущих комаров.

СПб.: Зоологический институт РАН, 2010. ISBN 978-5-98092-092-6.

4. Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси, «Ўзбекистон миллий энциклопедияси» Давлат

илмий нашриёти Тошкент. 2010. 891 - b.

5. Mуталлибов. С, (таржимон ва нашрга та нашрга тайёрловчи) Маҳмуд Қошғарийнинг

“Девону луғотит турк (Туркий сўзлар девони)” қўлёзмаси, Ўзбекистон ССР Фанлар

академияси A.С. Пушкин номидаги тил ва адабиёт институти ва Абу Райҳон Беруний

номидаги Шарқшунослик институти, Ўзбекистон ССР Фанлар академияси нашриёти, II

том, №: 81. Тошкент. 1963. 21, 332 - бб.

6. Ergasheva X., Egamberdiyev M. Entomologıya. O‘quv uslubiy qo‘llanma, - Namangan

Namangan davlat unıversıtetı,. 2023.

7. Mуталлибов. С, (таржимон ва нашрга тайёрловчи) Маҳмуд Қошғарийнинг “Девону

луғотит турк (Туркий сўзлар девони)” қўлёзмаси, Ўзбекистон ССР Фанлар академияси

A.С. Пушкин номидаги тил ва адабиёт институти ва Абу Райҳон Беруний номидаги

Шарқшунослик институти, Ўзбекистон ССР Фанлар академияси нашриёти, III том, №:

81. Тошкент. 1960. 224, 237, 378, - бб.

8. Richard J. Howard, Gregory D. Edgecombe, David A. Legg, Davide Pisani, Jesus Lozano-

Fernandez. Exploring the evolution and terrestrialization of scorpions (Arachnida: Scorpiones)

with rocks and clocks // Organisms Diversity & Evolution. -2019-03-01. - Vol. 19, iss. 1. -P. 71-86. ISSN 1618-1077. DOI:10.1007/s13127-019-00390-7. Архивировано 18 avgust

2023 года.

Internet manbalar:

www.kh-davron.uz/kutubxona/multimedia/mahmud-koshgariy-va-uning-

2. devoni-lugatit-turk-asari-videodars-devoni-lugatit-turk-3-jildlik.html

3. https://uz.wikipedia.org/wiki/Devonu_lug%CA%BBotit_turk

4. https://www.intereuroconf.com/index.php/ispc/article/download

5. https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/download/27903/28

6. https://in-academy.uz/index.php/yo/article/download/30310/19406/30119

Published

2025-06-17

How to Cite

Sobitov A’zamxon Tursunpo‘lot o‘g‘li. (2025). “DEVONU LUGO‘TIT TURK” QO‘LYOZMASIDA BERILGAN HASHAROTLAR (INSECTORUM) KLASSIFIKATSIYASI . KONFERENSIYALAR, 1(1), 110-114. https://scientific-jl.com/conf/article/view/21164