BUYUK IPAK YO‘LI XALQLARI - O‘ZBEK VA XITOY FOLKLORIDAGI OBRAZLARNING QIYOSIY TAHLILI
Keywords:
Kalit so‘zlar. Epos, epik qahramon, Alpomish, mergan Xou Yi, jangchi va sehrgar ayollar, qiyosiy tahlil.Abstract
Annotatsiya. Turkiy folklorda “Alpomish”, “Go‘ro‘g‘li” turkumidagi dostonlar, asotirlar
borki, ularda timsollarga aylangan epik obrazlarning mavjudligi, asarlarning qadimiyligi va badiiy
mukammalligi, shubhasiz, turkiy xalqlarning milliy g‘ururi va iftixorini jo‘sh urdiruvchi omil bo‘lib
qolmoqda. Bu dostonlar xitoy, yunon, hind xalqlarining buyuk eposlari bilan bir darajada
turadigan ulkan merosdir. «Alpomish» dostoniga uyg‘un «Qo‘rqut ota kitobi», «Manas» dostonlari
ham shu kabi taʼriflarga munosib. Mazkur dostonlarning ko‘p jihatlari bir-biriga yaqin bo‘lib,
ularni o‘zaro va qo‘shni, jumladan, xitoy xalq eposlari bilan qiyosiy tarzda o‘rganish maqsadga
muvofiq. O‘zbek folklori epik qahramonlariga, ayniqsa, “xitoy Herakli” nomini olgan osmon
mergani Xou Yi ko‘p jihati bilan o‘xshashdir. Uning o‘q otishdagi mahorati Alpomishni, yovuz
yirtqichlarni o‘ldirishi O‘g‘uzxonni, mangulik unsuri uchun olib borgan harakatlari Afrosiyob
badiiy obrazini yodga soladi. Xitoy folklorida jangchi va sehrgar ayollar timsollari ham borki,
ularning variantlari turkiy dostonlarda ko‘plab uchraydi. Keltirilgan maqolamizda shunday
uyg‘unlik va o‘ziga xoslik haqida o‘z fikr-mulohalarimizni bildirganmiz.
References
1. Жирмунский В.М. Тюркский героический эпос. Изд-во: Наука. Л.: 1974. – 333 с.
2. Басилов В.Н. Когда сформировался эпос «Алпамыс»? (мурожаат санаси: 03.03.2025)
http://rasul.template.uz/sites/default/ files/basilov_statya.pdf яна Создал
КондратьевЪ»1.ПМ._2.Алпамыс батыр, ПМ Казахстана, №237, 1998 год.
3. Мусурманов Э.Р.(叶尔肯, Ма Цуи Линг (马翠玲,国家公派汉语教). Хитой фольклори
(афсона ва эртаклар): ўқув-услубий қўлланма. – Самарқанд: 2014. – 110 б.
4. Юань Кэ. Мифы Древнего Китая: Наука; –Москва; 1965.– 496 с.
5. Сказание о Гильгамеше. Муравьёва Т. 100 Великих мифов и легенд. – Москва : Вече,
2006.-472 с.
6. Неклюдов С. Ю. Тенгри // Мифы народов мира. — М.: Большая российская
энциклопедия, 1994. – Т. 2. – С. 500 – 501.
7. ISBN 5-85270-072-9
8. Мэн-цзы // Сер. Чжуцзы цзичэн. Т.1, ч.2. –Пекин 1956. – 498 с.
9. Кумарасвами А., Нобель М. Мифы буддизма и индуизма. Litres, 2017. – 330 с.
10. Цюй Юань. Лисао. В. М. Алексеев. Цюй Юань в переводах И.Гитовича,
(Воспроизводится по изданию: Китайская классическая проза в переводах акад. В.М.
Алексеева / М.:ГИХЛ, 1959) [Электронный ресурс]: URL (время обращения: 22.04.2020).
http://www.lib.ru/POECHIN/UAN/uan1_1.txt_with-bigpictures.html
11. Ўғузнома. (Нашрга тайёрловчи: Бахтиёр Исабек). [Электрон ресурс]: URL
http://www.eadabiyot.uz/uzbek/ qadimiy/165-oguznoma.html (мурожаат вақти: 08.11.2017).
12. Афанасьева В.К. Гильгамеш и Энкиду. Эпические образы в искусстве. –М.: Наука,
1979. 219 с.
13. 木 兰 诗 (кит.). Энциклопедия Байду. Baidu. Дата обращения 12 октября 2017: The Global
Intercultural Communication Reader / Molefi Kete Asante, Yoshitaka Miike, Jing Yin. –
Routledge, 2013. – P. 295. — 600 p.
14. Диодор. Историческая библиотека. Часть седьмая, Санкт-Пeтербург, при ИМПАН.,
1774. – 108 с.