RADIATSION TERAPIYANING INSON ORGANIZMIGA TA’SIRI
##semicolon##
Kalit so’zlar: radiatsion terapiya, malignizatsiyalanuchi o’smalar, ionlashtiruvchi nurlanish, DNK shikastlanishi.##common.commaListSeparator## Ключевые слова: лучевая терапия, злокачественные опухоли, ионизирующее излучение, повреждение ДНК.##common.commaListSeparator## Keywords: radiation therapy, malignant tumors, ionizing radiation, DNA damage.##article.abstract##
Radiatsiya terapiyasi (RT) ko'plab malignizatsiyalanuvchi o'smalarni davolovchi usuli bo'lib, o'sma bilan bog'liq alomatlari bo'lgan bemorlarda samarali palliatsiyani ta'minlaydi. Biroq, RT ning biofizik ta'siri o'simta hujayralariga xos emas va atrofdagi organlar va to'qimalarning ta'siri tufayli zaharlanishni keltirib chiqarishi mumkin. Ionlashtiruvchi nurlanish o'simtaning o'limiga olib keladigan DNK shikastlanishini ishlab chiqarish orqali ishlaydi, ammo normal to'qimalarga ta'siri o'tkir va/yoki kech toksiklikka olib kelishi mumkin. Toksikozning namoyon bo'lishi ham hujayra xususiyatlariga, ham ta'sirlangan organlarning anatomiyasi va fiziologiyasiga bog'liq. Odatda normal to'qimalarga radiatsiya dozasi va hajmi va toksiklik xavfi o'rtasida to'g'ridan-to'g'ri bog'liqlik mavjud, bu ko'pchilik to'qimalar uchun ko'rsatmalar va tavsiya etilgan doza chegaralariga olib keldi. Nojo'ya ta'sirlar ko'p faktorli bo'lib, bemorning asosiy xususiyatlari va boshqa onkologik davolanishlarning hissasi. So'nggi o'n yilliklardagi texnologik yutuqlar o'simta dozasini maksimal darajada oshiradigan va organ dozasini minimallashtiradigan RT yuborish qobiliyatini keskin yaxshilash orqali RT toksikligini kamaytirdi. Shunday qilib, RT bilan bog'liq toksiklikni o'rganish radiatsiya onkologiyasini o'qitishning murakkab, asosiy komponenti bo'lib, saraton kasalligini boshqarishdagi yutuqlar bilan bir qatorda rivojlanishda davom etmoqda. RT saratoni bilan og'rigan bemorlarning yarmidan birida qo'llanilganligi sababli, uning turli organ tizimlariga o'tkir va kech ta'sirini tushunish onkologlar uchun klinik jihatdan muhimdir.
Лучевая терапия (ЛТ) является методом лечения многих злокачественных опухолей и обеспечивает эффективное паллиативное лечение у пациентов с симптомами, связанными с опухолью. Однако биофизические эффекты ЛТ не являются специфическими для опухолевых клеток и могут вызывать токсичность из-за воздействия на окружающие органы и ткани. В этой статье авторы рассматривают клинический контекст, патофизиологию, факторы риска, проявления и лечение побочных эффектов ЛТ в каждой системе органов человека. Ионизирующее излучение действует, вызывая повреждение ДНК, которое приводит к гибели опухоли, но его воздействие на нормальные ткани может привести к острой и/или поздней токсичности. Проявление токсикоза зависит как от клеточных свойств, так и от анатомии и физиологии пораженных органов. Обычно существует прямая связь между дозой и объемом облучения нормальных тканей и риском токсичности, что привело к рекомендациям и рекомендуемым пределам доз для большинства тканей. Неблагоприятные эффекты являются многофакторными, внося вклад в основные характеристики пациента и другие онкологические методы лечения. Технологические достижения последних десятилетий снизили токсичность ЛТ, значительно улучшив способность доставлять ЛТ таким образом, чтобы максимизировать дозу для опухоли и минимизировать дозу для органов. Таким образом, изучение токсичности, связанной с ЛТ, является сложным, фундаментальным компонентом обучения радиационной онкологии и продолжает развиваться вместе с достижениями в лечении рака. Поскольку ЛТ используется у половины всех пациентов с раком, понимание ее острых и поздних эффектов на различные системы органов клинически важно для онкологов.
Radiation therapy (RT) is a treatment modality for many malignant tumors and provides effective palliation in patients with tumor-related symptoms. However, the biophysical effects of RT are not specific to tumor cells and can cause toxicity due to effects on surrounding organs and tissues. In this article, the authors review the clinical context, pathophysiology, risk factors, presentation, and management of RT side effects in each human organ system. Ionizing radiation works by producing DNA damage that leads to tumor death, but its effects on normal tissues can result in acute and/or late toxicity. The manifestation of toxicosis depends on both cellular properties and the anatomy and physiology of the affected organs. There is usually a direct relationship between the dose and volume of radiation to normal tissues and the risk of toxicity, which has led to guidelines and recommended dose limits for most tissues. Adverse effects are multifactorial, contributing to underlying patient characteristics and other oncological treatments. Technological advances in recent decades have reduced the toxicity of RT by dramatically improving the ability to deliver RT in a manner that maximizes tumor dose and minimizes organ dose. Thus, the study of RT-related toxicity is a complex, fundamental component of radiation oncology training and continues to evolve in tandem with advances in cancer management. Since RT is used in up to half of all patients with cancer, understanding its acute and late effects on various organ systems is clinically important for oncologists.