ARXEOLOGIYA FANINING ZAMONAVIY YUTUQLARI VA MUAMMOLARI
Keywords:
Kalit so‘zlar: arxeologiya, LIDAR, 3D modellashtirish, arxeogenetika, bioarxeologiya, raqamlashtirish, madaniy meros, noqonuniy qazilmalar, urbanizatsiya, restavratsiya, ilmiy yondashuv, axloqiy tamoyillar, tarixiy identitet.Abstract
Annotatsiya: Mazkur ilmiy maqolada arxeologiya fanining XXI asrdagi rivojlanish yo‘nalishlari, zamonaviy texnologik yutuqlari va mavjud muammolari keng yoritilgan. Arxeologiya sohasida qo‘llanilayotgan LIDAR, 3D modellashtirish, sun’iy yo‘ldosh tasvirlari, bioarxeologik va arxeogenetik tahlillar orqali tarixiy topilmalarni o‘rganish sifati sezilarli darajada oshgan. Shuningdek, arxivlashtirish va raqamlashtirish ishlari global miqyosda ilmiy hamkorlik va ochiqlikni ta’minlamoqda. Shu bilan birga, arxeologiya fanida uchrayotgan muammolar – noqonuniy qazilmalar, madaniy merosning talon-taroj qilinishi, moliyaviy resurslarning yetishmasligi va urbanizatsiya natijasida yodgorliklarga zarar yetishi kabi holatlar ilmiy faoliyat samaradorligiga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Maqolada ushbu muammolarni bartaraf etish yo‘llari sifatida madaniy merosni saqlash, axloqiy me’yorlarga rioya qilish, jamoatchilikni jalb etish va multidisiplinar yondashuvlarning ahamiyati asoslab berilgan. Arxeologiya fani bugungi kunda nafaqat ilmiy tadqiqot sohasi, balki jamiyat madaniy ongini shakllantiruvchi vosita sifatida qaralmoqda.
References
1. Renfrew, C., & Bahn, P. (2016). Archaeology: Theories, Methods, and Practice. Thames & Hudson.
2. UNESCO. (2021). Recommendation on the Protection and Promotion of Museums and Collections, their Diversity and their Role in Society.
3. Smith, C. (Ed.). (2020). Encyclopedia of Global Archaeology. Springer Nature.
4. Higham, T. (2021). The World Before Us: How Science is Revealing a New Story of Our Human Origins. Viking.
5. Uzbekova, Z. (2022). O‘zbekistonda arxeologik yodgorliklarni raqamlashtirish va muhofaza qilish tajribalari. “Madaniy meros” ilmiy-amaliy jurnali, №4.
6. Johnson, M. (2010). Archaeological Theory: An Introduction. Wiley-Blackwell.
7. Bozorov, B. (2023). Arxeologiya fanida zamonaviy texnologiyalarning o‘rni. “Ilm va taraqqiyot” jurnali, №2.
