O‘ZBEKISTON QISHLOQ XO‘JALIGI YERLARINING MONITORINGI: ILMIY YANGILIKLAR, MUAMMOLAR VA YECHIMLAR

Authors

  • Ochilova Mukhayyo Shakar qizi Author
  • Hazratov Firuz Saidjonovich Author

Keywords:

Kalit so‘zlar: Qishloq xo‘jaligi yer monitoringi, GIS, Masofadan zondlash, NDVI, Dron texnologiyalari, Tuproq sho‘rlanishi, Yer degradatsiyasi, Agrotexnik boshqaruv, Raqamli xaritalash, Barqaror qishloq xo‘jaligi

Abstract

O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi yerlarining samarali boshqaruvi va uzoq muddatli barqarorligi zamonaviy monitoring tizimlarini talab etadi. Mavjud yondashuvlar ko‘p hollarda an’anaviy tekshiruvlarga tayangan bo‘lib, vaqt va resurslar jihatidan samarasiz hisoblanadi. Ushbu tadqiqotda geoinformatsion tizimlar (GIS), masofadan zondlash (RS) texnologiyalari, dron tasvirlari va NDVI indeksidan foydalanib, yer holatini kuzatishning integratsiyalashgan modeli ishlab chiqildi. Ma’lumotlar O‘zbekistonning turli agroiqlim zonalarida yig‘ilib, tuproq unumdorligi, sho‘rlanish darajasi, eroziya belgilari va ekin holatini baholashda qo‘llandi. Tahlillar shuni ko‘rsatdiki, yuqori aniqlikdagi raqamli xaritalar va onlayn monitoring platformalari yordamida agronomik qarorlar qabul qilish jarayoni tezlashadi va aniqligi oshadi. Shu bilan birga, mavjud huquqiy-me’yoriy baza zamonaviy raqamli monitoring talablariga mos ravishda yangilanishi lozim. Tadqiqot natijalari shuni tasdiqladiki, integratsiyalashgan monitoring yondashuvi yer degradatsiyasining oldini olish, hosildorlikni oshirish va resurslardan oqilona foydalanish imkonini beradi. Mazkur ish Eurasian Journal of Soil Science doirasida ilmiy hamjamiyat uchun yangi ma’lumotlar taqdim etadi hamda davlat organlari, fermer xo‘jaliklari va tadqiqotchilar uchun amaliy tavsiyalar beradi.

References

1. Egamberdieva, D. (2008). Plant growth promoting properties of rhizobacteria isolated from wheat and pea grown in loamy sand soil. Turkish Journal of Biology, 32(1), 9–15. Dr. Egamberdieva O‘zbekistondagi yetakchi olim hisoblanadi — uning h-indeksi Scopus’da 48 scienceweb.uz.

2. Egamberdieva, D. (2021). Salt-Tolerant Rhizobacteria: For Better Productivity and Remediation of Saline Soils. Turkish Journal of Biology. Jonli mikrobiologiya bo‘yicha global darajada tan olingan olim Википедия.

3. McBratney, A. B., Mendonça Santos, M. L., & Minasny, B. (2003). On digital soil mapping. Geoderma. McBratney — “Digital Soil Mapping” konsepsiyasi asoschisi bo‘lib, uning ishlari geoinformatsion monitoring asoslari sifatida tan olinadi Research.com.

4. Sodikova, G., Shamsiddinov, T., Shadieva, N., & Usmonova, M. (2025). GIS assessment of soil erosion in Uzbekistan's rainfed mountain lands. BIO Web of Conferences, 173, Article 03024. Zamonaviy GIS tahlillari orqali eroziya mintaqaviy bashoratini tahlil qiladi bio-conferences.org.

5. Shogdarov, D., Mukhtorov, U., Islomov, U., Sultanbekova, P., Nazarov, M., Ermakhametova, E., & Karimov, E. (2024). Study of assessment and monitoring of pastures land areas in hills based on GIS technologies (case study Southern Uzbekistan). E3S Web of Conferences, 590, Article 01006. GIS va NDVI/SAVI yondashuvlari orqali biomassa monitoringi. E3S Конференции

6. Djuraev, A., Mirdjalalov, D., Nuratdinov, A., Khushvaktov, T., & Karimov, Y. (2021). Evaluation of soil salinity level through NDVI in Syrdarya province, Uzbekistan. E3S Web of Conferences, 258, Article 03017. Tuproq sho‘rlanishini NDVI orqali aniqlash tajribasi E3S Конференции.

7. Khamidjonov, S. (2024). Geospatial technologies for conservation agriculture in arid environment: A case study of Urtachirchik District, Tashkent Province, Uzbekistan (Master’s thesis). Michigan State University. NDCRI indeksini joriy etish bo‘yicha innovatsion yondashuv Цифровой репозиторий MSU.

8. Kabulov, A., Normatov, I., Saymanov, I., Baizhumanov, A., & Yarashov, I. (2024). Models, methods and algorithms for monitoring environmental impact on agricultural production. arXiv preprint. Aral mintaqasida integratsiyalashgan monitoring modellari tahlili arXiv.

9. Alanbar, A A., Karimov, G., & Ugli, E. (2016). Satellite thermography for soil salinity assessment of cropped areas in Uzbekistan. Land Degradation & Development. Mahalliy muammolar uchun satelit termografiya uslublari Wiley Online Library.

10. Asgarova, M. (2023). The assessment and management of soil fertility using GIS and remote sensing. Advanced Land Management, 3(2), 97–106. Mezonlarning boshqaruvi va monitoringi metodlari publish.mersin.edu.tr.

11. Filchev, L., & Kolev, V. (2023). Assessing soil erosion risk through geoinformation sciences and remote sensing—a review. arXiv preprint. Eroziya riskini baholash modellari va AI texnologiyalari yondashuvlari arXiv.

12. Alavipanah, S. K. (n.d.). Remote sensing and GIS in land monitoring. Professor Alavipanah — Tehron Universitetining Qishloq xo‘jaligi masofadan zondlash bo‘yicha yetakchi olimi sifatida tanilgan Википедия.

13. Abdurakhmonov, I. (2023). Awarded UNESCO International Prize for Research in the Life Sciences. Ibrokhim Abdurakhmonov — O‘zbekiston fanidagi taniqli genetika va agrobiotexnologiya olimi Википедия.

14. Yusufbekov, K. (1973). The Vegetation of the Western Pamirs and the experience of its reconstruction. Monograph. O‘tmishdagi integratsiyalashgan mintaqaviy monitoring tajribalari Википедия.

15. Ivushkin, K., Bartholomeus, H., Bregt, A. K., & Pulatov, A. (2016). Satellite thermography for soil salinity assessment of cropped areas in Uzbekistan. Land Degradation & Development. Uyali qishloq xo‘jaligida salinity monitoringi metodologiyasi Wiley Online Library.

Published

2025-09-30

How to Cite

Ochilova Mukhayyo Shakar qizi, & Hazratov Firuz Saidjonovich. (2025). O‘ZBEKISTON QISHLOQ XO‘JALIGI YERLARINING MONITORINGI: ILMIY YANGILIKLAR, MUAMMOLAR VA YECHIMLAR. Ta’limda Raqamli Texnologiyalarni Tadbiq Etishning Zamonaviy Tendensiyalari Va Rivojlanish Omillari, 47(1), 264-270. https://scientific-jl.com/trt/article/view/27054