AKTIV SEYSMIK HIMOYA VOSITASI BOʻLGAN SIRPANISH POYDEVORLARNI QOʻLLASH USULI

Abstract

Soʻnggi yillarda dunyoda talafotli zilzilalar soni ortib, ular aholi hayoti va mamlakatlarning ijtimoiy-iqtisodiy infratuzilmalariga jiddiy taʻsir koʻrsatayotganligi sababli seysmik xavfsizlikni taʻminlash sohasini doimiy takomillashtirib borish doirasida mavjud va qurilayotgan bino-inshootlarning seysmik mustahkamligini taʻminlash, zilzilani prognozlash, monitoring qilish hamda unga tayyorgarlik koʻrishda davlat organlari va tashkilotlarining oʻzaro aloqalarini kuchaytirish muhim ahamiyat kasb etadi[1].

Seysmik hududlarda qurish uchun moʻljallangan bino va inshootlarni loyihalashda ularning seysmik chidamliligi anʻanaviy ravishda inshootlarning yuk koʻtarish qobiliyatini oshirish orqali taʻminlanadi. Soʻnggi 15 yil ichida koʻplab xorijiy mamlakatlarda bino va inshootlarning seysmik chidamliligini taʻminlash uchun yangi yoʻnalish shakllandi. Bu "tizimli faol seysmik himoya" deb ataladigan maxsus konstruktiv tizimlarni ishlab chiqish bilan tavsiflanadi va ulardan foydalanish inshootlarga inertial seysmik yuklarning kattaligini kamaytirishga va maʻlum chegaralarda mexanizmni boshqarishga imkon beradi.

Mamlakatimizda binoning er usti qismining poydevori va yuk ko'taruvchi konstruksiyalarini sharli, podshipniklar, roliklar, sirpanuvchi oraliqlar yoki boshqa maxsus ishlab chiqarilgan qismlar orasiga o'rnatilgan qismlardan ajratishga asoslangan seysmik izolyatsiya tizimlarini o'rganish bo'yicha tadqiqotlar olib borilmoqda. Poydevor va yuk ko'taruvchi silliq plitalar ustida yoki maxsus chuqurchalar taqdim etilgan  tuzilmalar keng tarqaldi.