QADIMGI VA HOZIRGI XIRURGIYA
Abstract
Carrotlike yoki Xirurgiya (yun. cheir – qoʻl va ergon – harakat, ish),
jarrohlik – tibbiyotning bir sohasi. Xirurgik operatsiyalarni talab etadigan kasalliklarni
oʻrganadi hamda operatsiya qilish usullarini ishlab chiqadi. Qadimdan odamlar oʻz
oʻziga yoki bir-birlariga yordam berib, jarohatdan oqayotgan qonni toʻxtatish uchun
jarohatni bosib turish, yaralarga kul sepish kabi oddiy usullardan foydalanganlar.
Qadimgi qazilmalarda bosh suyak chanogʻi trepanatsiyasi, oyoq
amputatsiyasidan keyingi izlar topilgan. Xirurgiya dastlab fan va madaniyati
rivojlangan davlatlar (Misr, Hindiston, Yunoniston, Xitoy, Vizantiya) da shakllangan.
Mil. av. ham kasalliklarni davolashda qon chiqarish, qovuqsan toshlarni tushirish
operatsiyalari oʻtkazilganligi qayd etilgan. Gippokrat (mil. av. 460—377 yillar)
jarohatlarni birlamchi va ikkilamchi bitishini kuzatgan, turli bogʻlovlarni qoʻyish
texnikasini ishlab chiqqan, operatsiyani oʻtkazishda tozalikka rioya qilish maqsadida
qaynatilgan yomgʻir suvidan foydalangan. U ishlab chiqqan plevra boʻshligʻini
drenajlashda qoʻllaniladigan qovurgʻa rezeksiyasi operatsiyasi hozir ham oʻz
ahamiyatini yoʻqotmagan. Qad. Rimda Sels (Antillus) baʼzi aʼzolar anatomiyasini,
yalligʻlanishning belgilarini va operatsiya vaqtida qon toʻxtatish uchun tomirlarni
bogʻlash, oqma yaralarni davolash usullarini,
References
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Bailey & Love’s Short Practice of Surgery. 27th Edition. Russell R.C.G., Williams
N.S., Bulstrode C.J.K. CRC Press, 2018.
2. Schwartz’s Principles of Surgery. 11th Edition. Brunicardi F.C., Andersen D.K.,
Billiar T.R., Dunn D.L. McGraw-Hill Education, 2019.
3. Sabiston Textbook of Surgery: The Biological Basis of Modern Surgical Practice.
21st Edition. Townsend C.M., Beauchamp R.D., Evers M.B. Elsevier, 2021.
4. Brunicardi F.C. et al. “Principles of Surgery.” New York: McGraw-Hill, 2019.
5. ownsend C.M. Jr., Beauchamp R.D., Evers M.B. “Sabiston Textbook of Surgery.”
Philadelphia: Elsevier, 2021.
6. Zokirov Sh.Z., Ahmedov A.A. “Amaliy xirurgiya.” Toshkent: Fan, 2015.
7. Axmedov U.X. “Qorin bo‘shlig‘i jarrohligi.” Toshkent: TDTU nashriyoti, 2017.
8. Nguyen D.L. et al. “Enhanced Recovery After Surgery (ERAS) Protocols in
Abdominal Surgery.” World Journal of Surgery. 2021;45(2):478–488.
9. Tariverdiyev E.U. “Endoskopik usullar va ularning afzalliklari.” Xalqaro Jarrohlik
Jurnali. 2020;15(3):45–52.
