B.F.SKINNER – XULQ-ATVOR NAZARIYASI HAQIDA MA’LUMOT VA UNI BOSHLANG’ICH SINFLARDA QO’LLASH TEXNIKASI
Keywords:
KALIT SO‘ZLAR: . B. F. Skinner, Xulq-atvor nazariyasi, Operant shartlanish, Ijobiy rag‘batlantirish, Salbiy rag‘batlantirish, Jazo va differensial mustahkamlashAbstract
Ushbu metodik tavsiyada B. F. Skinnerning xulq-atvor nazariyasi va uning
boshlang‘ich sinflarda o‘qish savodxonligini oshirishga ta’siri ko‘rib chiqiladi.
Skinnerning operant shartlanish konsepsiyasi o‘quvchilarning xatti-harakatlarini
rag‘batlantirish va boshqarish orqali ta’lim jarayonini samarali tashkil etishga imkon
beradi. Metodik tavsiyada quyidagi asosiy tamoyillar yoritilgan:
Ijobiy rag‘batlantirish – maqtov, mukofot va motivatsiya orqali o‘quvchilarning
o‘qishga bo‘lgan ishtiyoqini oshirish. Salbiy rag‘batlantirish – noqulay holatlarni
bartaraf etish orqali o‘quvchilarni maqsadga yo‘naltirish. Jazo va differensial
mustahkamlash – noto‘g‘ri xatti-harakatlarni kamaytirish va to‘g‘ri yondashuvlarni
rivojlantirish.
References
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Skinner, B. F. (1953). Ilm-fan va inson xulq-atvori. Nyu-York: Free Press.
2. Skinner, B. F. (1974). Xulq-atvorizm haqida. Nyu-York: Alfred A. Knopf.
3. Vygotskiy, L. S. (1978). Jamiyatda ong: Yuqori psixologik jarayonlarning
rivojlanishi. Harvard universiteti nashriyoti.
4. Piajye, J. (1952). Bolalarda intellekt rivojlanishining kelib chiqishi. Nyu-York:
Xalqaro universitetlar nashriyoti.
5. Vulfok, A. (2016). Ta’lim psixologiyasi (13-nashr). Pearson Education.
6. Slavin, R. E. (2020). Ta’lim psixologiyasi: Nazariya va amaliyot (13-nashr).
Pearson Education.
7. O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi. (2021). Boshlang‘ich ta’lim
metodikasi. Toshkent.
8. Hasanboyev, J. (2019). Pedagogik texnologiyalar va ta’lim metodlari. Toshkent.
9. G‘ofurov, U. (2020). Psixologiya asoslari. Toshkent: Fan va texnologiya nashriyoti.
10. O‘zbekiston Respublikasi Davlat ta’lim standarti. (2022). Boshlang‘ich sinflarda
ta’lim metodikasi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Erikson, E. H. (1993). Bolalik va jamiyat (Childhood and Society). Tahrir qilingan
nashr. New York: W. W. Norton & Company.
2. Vygotskiy, L. S. (1986). Aqliy rivojlanish va ta'lim. Moskva: Pedagogika
nashriyoti.
3. Piyaje, J. (2001). Bolalarning aqliy rivojlanishi (The Psychology of the Child). New
York: Basic Books.
4. Bruner, J. (1996). Ta’lim jarayoni (The Process of Education). Cambridge: Harvard
University Press.
5. Dewey, J. (1916). Ta’lim falsafasi (Democracy and Education). New York:
Macmillan.
6. Rogoff, B. (2003). Madaniy kontekstda rivojlanish (The Cultural Nature of Human
Development). New York: Oxford University Press.
7. Slavin, R. E. (2006). Ta'lim psixologiyasi: Nazariya va amaliyot (Educational
Psychology: Theory and Practice). Boston: Pearson Education.
8. O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi (2023). Boshlang‘ich sinflar uchun
o‘qish metodikasi bo‘yicha tavsiyalar. Toshkent: Ma’naviyat nashriyoti.
9. Hasanboyeva, U. (2020). Pedagogik psixologiya va yosh xususiyatlari. Toshkent:
O‘zbekiston Milliy Universiteti nashriyoti.
10. G‘ulomov, S. (2019). Boshlang‘ich ta’lim metodikasi va innovatsion pedagogika.
Toshkent: Fan va texnologiya.
