PYTHON DASTURIDA CRYPTOGRAPHY KUTUBXONASINI FAYLLARNI SHIFRLASH VA DESHIFRLASHDA QOʻLLASH
Keywords:
Kalit soʻzlar: Python Cryptography, simmetrik shifrlash, Fernet, AES-128 CBC, HMAC-SHA256, assimetrik shifrlash, RSA 2048, PKCS#1 OAEP, kalit boshqaruvi, streaming, base64, HSM integratsiya, hybrid encryption, exception handling, quantum-safeAbstract
Annotatsiya: Ushbu maqolada Python 3.10 muhiti va PyCA Cryptography (v. 40.0.1) kutubxonasi misolida fayllarni shifrlash va deshifrlash jarayonlari IMRAD talablari doirasida umumiy nazariy asoslari, metodologik yondashuvlari, eksperimental natijalari hamda ularning amaliy tahlili bilan yoritildi. “Fernet” simmetrik protokoli yordamida AES-128 CBC rejimida shifrlash va HMAC-SHA256 orqali butunlikni tekshirish bosqichlari, RSA 2048-bitli assimetrik algoritm va PKCS#1 OAEP paddingi asosida jamoat/maxfiy kalit almashinuvi amaliyotlari batafsil tavsiflandi. Eksperimental qismda 10 KB dan 50 MB gacha boʻlgan fayllar hajmi uchun shifrlash-deshifrlash tezligi va resurs sarfi, streaming texnikalari samaradorligi, xato boshqaruvi mexanizmlari sinovdan oʻtkazildi. Muzokara boʻlimida simmetrik va assimetrik yondashuvlarning afzalliklari, cheklovlari va yirik hajmli fayllar uchun aralash (hybrid) algoritmlarni joriy etish tavsiyalari, shuningdek kelajakda ECC va quantum-safe prototiplar istiqbollari muhokama qilindi.
References
1. PyCA Cryptography. (2025). Cryptography Documentation, v. 40.0.1. Retrieved from https://cryptography.io
2. Viega, J., & Messier, M. (2003). Network Security with OpenSSL. OʻReilly Media.
3. Barker, E., & Rogawski, M. (2012). Recommendation for Block Cipher Modes of Operation: Methods and Techniques. NIST SP 800-38A.
4. Rescorla, E. (2018). The Transport Layer Security (TLS) Protocol Version 1.3. IETF RFC 8446.
5. Katz, J., & Lindell, Y. (2020). Introduction to Modern Cryptography (3rd ed.). CRC Press.
6. Provos, N., & Mazières, D. (1999). A Future-Adaptable Password Scheme. Proceedings of the 1999 USENIX Annual Technical Conference.
7. Tojimamatov, I. N., Mamalatipov, O., Rahmatjonov, M., & Farhodjonov, S. (2023). NEYRON TARMOQLAR. Наука и инновация, 1(1), 4-12.
8. Raximov, Q. O., Tojimamatov, I. N., & Xo, H. R. O. G. L. (2023). SUNIY NЕYRON TARMOQLARNI UMUMIY TASNIFI. Scientific progress, 4(5), 99-107.
9. Raxmatjonova, M. N., & Tojimamatov, I. N. (2023). BIZNESDA SUNIY INTELEKT TEXNOLOGYALARI VA ULARNI AHAMIYATI. Лучшие интеллектуальные исследования, 11(3), 46-52.
10. Tojimamatov, I., Soliyeva, X., & Israilova, R. (2025). FAYL NOMLARINI QISQARTIRISH ALGORITMLARI. Академические исследования в современной науке, 4(26), 45-52.
11. Nurmamatovich, T. I. (2025). MONGODB DA BIG DATA BILAN ISHLASH USULLARI. YANGI OʻZBEKISTON, YANGI TADQIQOTLAR JURNALI, 2(8), 792-798.
12. Nurmamatovich, T. I. (2025). MOBIL OPERATSION SISTEMALARNING KELAJAGI. Лучшие интеллектуальные исследования, 44(5), 133-139.
13. Nurmamatovich, T. I., & Umidjon oʻg, M. Z. S. (2025). BERILGANLAR BAZASIDA HAYOTIY SIKL. Лучшие интеллектуальные исследования, 44(5), 169-178.
14. Nurmamatovich, T. I., & Umidjon oʻg, M. Z. S. (2025). MASHINA KODLARI BILAN ISHLASH. Лучшие интеллектуальные исследования, 44(5), 159-168.
15. Nurmamatovich, T. I. (2025). BERILGANLAR BAZASI ADMINISTRATORI. Лучшие интеллектуальные исследования, 44(5), 276-282.
16. Tojimamatov, I. (2025). ADO-NET TEXNOLOGIYASI YORDAMIDA HISOBOTLAR VA FORMALARNI SHAKLLANTIRISH. Академические исследования в современной науке, 4(25), 122-126.
17. Tojimamatov, I., & Abdulhafizov, I. (2025). OBYEKTLAR VA ATRIBUTLAR. BRIDGING THE GAP: EDUCATION AND SCIENCE FOR A SUSTAINABLE FUTURE, 1(1), 107-112.
18. Tojimamatov, I. N., & Iminova, G. I. (2025). SEMANTIK OBEKT MODELI VA KATTA MAʼLUMOTLAR (BIG DATA). ОБРАЗОВАНИЕ И НАУКА В XXI ВЕКЕ, (58-3).
