SANOATDA XAVFSIZLIKNI TA'MINLASHDA AVTOMATLASHTIRILGAN ANALITIK TIZIMLARNING O'RNI.
Keywords:
Kalit so‘zlar: sanoat xavfsizligi, avtomatlashtirish, analitik tizimlar, real vaqt monitoringi, texnologik xavf-xatarlar, signalizatsiya, ishlab chiqarish, inson omili, xavfsizlik algoritmlari, texnologik nazorat, sun’iy intellekt, sanoat texnologiyalari.Abstract
Annotatsiya
Zamonaviy sanoat tarmoqlarida inson omilidan kelib chiqadigan xatoliklar
xavfsizlik darajasiga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi. Shu bois, ishlab chiqarish jarayonlarida
avtomatlashtirilgan analitik tizimlardan foydalanish xavf-xatarlarni kamaytirish,
avariyalarni oldini olish va ishchi xodimlar hayotini himoya qilishning eng samarali
yo‘llaridan biri sifatida e’tirof etilmoqda. Bunday tizimlar real vaqt rejimida
monitoring qilish, signalizatsiya, statistik prognozlash hamda xatoliklarni oldindan
aniqlash imkonini beradi. Tezisda aynan shu tizimlarning asosiy afzalliklari, ishlash
mexanizmi, sanoat xavfsizligiga qo‘shayotgan hissasi va kelajakdagi rivojlanish
istiqbollari atroflicha tahlil qilinadi. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, avtomatlashtirilgan
xavfsizlik tizimlarini joriy etgan korxonalarda nosozliklar soni o‘rtacha 42% ga
kamaygani, inson salomatligiga tahdid soluvchi holatlar esa 60% ga qisqargani
aniqlangan. Ushbu yondashuv nafaqat iqtisodiy samaradorlikni oshiradi, balki sanoat
madaniyati va ish muhitining barqarorligini ta'minlaydi. Shuningdek, xalqaro
tajribalar, texnologik echimlar va ularni o‘zbek sanoat tizimiga moslashtirish usullari
ham muhim tahlil obyektiga aylangan.
References
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Nazarov Sh.M., Usmonova G.Z. Sanoatda texnik xavfsizlik asoslari. – Toshkent:
“Fan va texnologiya”, 2021. – 248 b.
2. ISO 45001:2018. Occupational health and safety management systems –
Requirements with guidance for use. – ISO, Geneva.
3. Xalqaro Mehnat Tashkiloti (ILO). Industrial safety and automation technologies. –
2022-yil hisobot.
4. Jalolov D.T. Axborot texnologiyalari va sanoat boshqaruvi. – Samarqand:
SamDChTI, 2020. – 195 b.
5. Lee, J., Bagheri, B., & Kao, H.A. A cyber-physical systems architecture for industry
4.0-based manufacturing systems. – Manufacturing Letters, 2015.
6. O‘zbekiston Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligi. Raqamli sanoat
xavfsizligi strategiyasi (2021–2025).
7. Kasperski, W. Industrial Safety Automation and Big Data. – Springer, 2019.
8. United Nations Industrial Development Organization (UNIDO). Smart Industry
Report 2022.
9. IEC 61508 / IEC 61511. Functional safety of electrical/electronic/programmable
electronic safety-related systems.
10. Qahramonov N.T. Sanoatda sun’iy intellekt va xavfsizlik tahlili. – Toshkent:
Innovatsiya nashriyoti, 2023. – 210 b.
