ANTIBIOTIKLAR REZISTENTLIGI: SABABLARI VA OLDINI OLISH STRATEGIYALARI
Keywords:
Kalit so’zlar: antibiotiklar, rezistentlik, bakteriyalar, dori chidamliligi, noto‘g‘ri qo‘llash, infeksiya, mikrobiologik tahlil, farmakologik nazorat, efflyuks mexanizmi, profilaktika.Abstract
Annotatsiya: Ushbu maqolada antibiotiklar rezistentligi muammosi chuqur
tahlil qilinib, uning asosiy sabablari va global sog‘liqni saqlash tizimiga ta’siri
yoritilgan. Rezistentlikka olib keluvchi omillar – antibiotiklardan noto‘g‘ri va
nazoratsiz foydalanish, veterinariya va qishloq xo‘jaligida ularning haddan tashqari
qo‘llanilishi, sanitariya-gigiyena talablariga rioya qilinmasligi kabi jihatlar asosida
ko‘rib chiqilgan. Maqolada bakteriyalarning antibiotiklarga nisbatan chidamlilik
mexanizmlari – ferment ishlab chiqarish, hujayra devoridagi o‘zgarishlar va efflyuks
nasoslari orqali dori moddasini chiqarib yuborish kabi ilmiy asoslangan tushunchalar
bayon etilgan. Shuningdek, rezistentlikning oldini olish strategiyalari sifatida
antibiotiklarni faqat retsept asosida va mikrobiologik tekshiruvga tayangan holda
qo‘llash, infeksiyalar profilaktikasini kuchaytirish, gigiyenik qoidalarga qat’iy amal
qilish, sog‘lom turmush tarzini ommalashtirish va xalqaro miqyosdagi hamkorlik
muhim o‘rin tutishi ta’kidlangan. Maqolada muammoni hal qilishda zamonaviy
yondashuvlar, ilmiy izlanishlar va jamoatchilikni xabardor qilishning ahamiyati
yoritilib, antibiotiklar samaradorligini saqlab qolish uchun kompleks yondashuvlar
zarurligi ilmiy asosda bayon etilgan.
References
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. O‘zbekiston Respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi, “Antibiotiklar va ularning
oqilona qo‘llanilishi bo‘yicha metodik qo‘llanma”, Toshkent, 2021.
2. World Health Organization (WHO), “Antimicrobial resistance: Global report on
surveillance”, Geneva, 2022.
3. Ventola C. Lee. “The Antibiotic Resistance Crisis: Part 1: Causes and Threats”,
Pharmacy and Therapeutics, 2015; 40(4): 277–283.
4. OIE (World Organisation for Animal Health), “The OIE Strategy on
Antimicrobial Resistance and the Prudent Use of Antimicrobials”, 2021.
5. Davies J., Davies D. “Origins and Evolution of Antibiotic Resistance”,
Microbiology and Molecular Biology Reviews, 2010; 74(3): 417–433.
6. Michael C.A., Dominey-Howes D., Labbate M. “The Antimicrobial Resistance
Crisis: Causes, Consequences, and Management”, Frontiers in Public Health,
2014.
7. Holmes A.H. et al. “Understanding the mechanisms and drivers of antimicrobial
resistance”, The Lancet, 2016; 387(10014): 176–187.
8. O‘zMU Biologiya fakulteti, “Mikrobiologiya va immunologiya asoslari”,
Toshkent, 2020.
